Waar ligt de oorsprong van Internationale Vrouwendag?

Het ontstaan hangt nauw samen met de opkomst van de socialistische arbeidersbeweging in de 19e eeuw. 8 maart is een militante herdenking van de belangrijke historische gebeurtenissen van de socialistische strijd van de arbeidersvrouwen.

De volgende gebeurtenissen stonden aan het begin van Internationale Vrouwendag.

1907: De Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie (Stuttgart). De Duitse socialiste Clara Zetkin betoogde al jaren dat mannen samen met vrouwen voor vrouwenrechten moesten strijden. In eigen land streed zij voor vrouwenrechten als onderdeel van de klassenstrijd. Tijdens de conferentie richtte zij een socialistische vrouwenbeweging met als doel internationaal meer invloed uit te oefenen op de socialistische partijen.

1908: In New York demonstreerden op 8 maart 1908 duizenden vrouwen, vooral textielarbeidsters, voor meer loon, kortere werktijden, betere arbeidsomstandigheden en afschaffing van de kinderarbeid. De vrouwen eisten ‘brood en rozen’: het ging hen niet alleen om overleven, maar ook om de kwaliteit van het leven.

1910: De Tweede Internationale Socialistische Vrouwenconferentie vond plaats in Kopenhagen. Meer dan honderd gedelegeerden uit zestien landen waren aanwezig. Er werd gezocht naar een middel om nog meer vrouwen bij de strijd te betrekken. Op voorstel van Clara Zetkin werd afgesproken om elk jaar een internationale vrouwendag te houden. Op die dag zou propaganda worden gemaakt, gedemonstreerd en vergaderd. Het Internationale Vrouwensecretariaat zou een vaste datum kiezen en bekend maken.

1911: De eerste Internationale Vrouwendag

Op 19 maart werd Vrouwendag voor het eerst internationaal gevierd in verschillende landen, zoals Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Zwitserland en de Verenigde Staten. Er waren verschillende redenen om maart te kiezen: 18 maart was de herdenking voor de gevallenen van de revolutie van 1848, in maart 1871 was de Parijse Commune begonnen , in maart waren er in diverse landen van Europa stakingen en op 8 maart 1908 waren er grote stakingen van textielarbeidsters in de VS. Tot 1921 vond de Internationale Vrouwendag op verschillende data plaats.

1912: Voor het eerst in Nederland

De eerste Nederlandse Vrouwendag vond op 12 mei plaats, georganiseerd door de Sociaaldemocratische Vrouwenclubs. Hun blad, ‘De Proletarische Vrouw’, kwam uit met een speciaal feestnummer. De dag stond in het teken van het Algemeen Vrouwenkiesrecht.

1914: Vrouwendag tijdens de Eerste Wereldoorlog

In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. De internationale arbeidersbeweging viel uit elkaar, maar de internationale vrouwenorganisatie bleef bestaan. Ook tijdens de oorlog werd er jaarlijks een vrouwendag gehouden, met aangepaste leuzen zoals ‘voor de vrede’ en ‘oorlog aan de oorlog’.

1917: Vrouwen ontstaken de fakkel van de arbeidersrevolutie

Op 8 maart 1917 vond een belangrijke historische gebeurtenis plaats waardoor de Internationale Vrouwendag zich voor altijd in de socialistische strijdcultuur heeft gevestigd. De textiel- en andere arbeidsters in Petrograd (nu St. Petersburg) hebben toen de leiding genomen in de organisatie van de staking. Gedelegeerde vrouwen liepen van fabriek tot fabriek en hebben tienduizenden mensen actief gemaakt. Op de Internationale Vrouwendag kwamen duizenden Russische vrouwen en arbeiders uit verschillende steden massaal in opstand tegen het voedseltekort, tegen de verschrikkingen van de oorlog en tegen de tsaar. Hun leus was ‘Brood en Vrede!’ Hun stakingen en demonstraties liepen uit op een algemene werkstaking. Op deze dag ontstaken de Russische arbeidersvrouwen de fakkel van de arbeidersrevolutie en de Februarirevolutie ging van start op deze dag.

1921: De keuze voor een vaste datum voor de Vrouwendag

Het Internationale Vrouwensecretariaat kiest ter herinnering aan de strijd van de arbeidsters en arbeiders in 1917 in Petrograd als vaste datum voor Internationale Vrouwendag 8 maart. Internationale Vrouwendag heeft haar wortels in de strijd en strijdtraditie van de proletarische vrouwenstrijd.

Sovjet Unie vanaf jaren ’60: Afstand van de politieke betekenis

Tot jaren zestig werd 8 maart in Sovjet-Unie gevierd als herdenking aan de vrouwenstaking in 1917 die een voorbode was van de Februarirevolutie en het einde van het tsarisme. Met het herstel van het kapitalisme in de Sovjet Unie verloor deze dag zijn politieke betekenis, werd een vrije dag en kreeg een algemene betekenis als ‘dag van alle vrouwen’. Op deze dag krijgen Russische vrouwen en meisjes een bosje bloemen, een cadeautje en gulle complimenten. Ze vieren het aan de gedekte tafel en proosten op het begin van de lente en op de schoonheid van de vrouwen.

In Nederland

Jaren ’40 en ’50: Nederlandse Vrouwenbeweging (NVB)

Na de Tweede Wereldoorlog werd de Internationale Vrouwendag als internationale strijddag  in Nederland onderdrukt. Vrouwen werden massaal ontslagen wanneer ze trouwden en naar het aanrecht gedirigeerd. Alleen de communistische vrouwen organiseerden zich in de aanvankelijk niet-communistische Nederlandse Vrouwenbeweging (NVB).

1960: Internationale Vrouwendag 50 jaar later

Het 50-jarig jubileum van het bestaan van Internationale Vrouwendag werd in meerdere landen gevierd. De Nederlandse vrouwenbeweging gaf ter gelegenheid van de herdenking het boek Baanbreeksters uit. Opmerkelijk is dat in dit boek een andere verklaring voor het kiezen van de datum 8 maart wordt genoemd dan in de jaren twintig. Er werd niet verwezen naar de staking van de Peterburgse arbeidsters in 1917, maar naar de staking van de textielarbeidsters in New York in 1908 die toevallig ook op 8 maart plaatsvonden. Dat vanaf eind jaren vijftig in West-Europa en ook in de Verenigde Staten een andere verklaring werd gegeven voor de datum van 8 maart had met de koude oorlog te maken. Je vijand geef je niet de eer dat hun vrouwenstaking de aanleiding was voor 8 maart.

1975: Het internationale Jaar van de Vrouw.

8 maart werd niet meer gevierd als een dag waarop wordt gekeken naar de kracht en de organisatie van de werkende vrouwen, maar als een dag van allerlei vrouwenclubs. Sinds 1975 wordt op 8 maart Internationale Vrouwendag weer wijd verspreid over de hele wereld.

1978: officiële erkenning van de Internationale Vrouwendag door de VN.

Amsterdam in jaren ‘70: actiegroep Dolle Mina

Dolle Mina was een linkse, radicaal feministische actiegroep, ontstaan in Amsterdam eind 1969. Met ludieke acties wilde Dolle Mina de rechten van de vrouw verbeteren. Doelstelling was bevrijding van de vrouw, strijd voor mogelijkheden van vrouwen zowel in hun privé leven als in de maatschappij, en de constante strijd voor vrije abortus. Hun inspiratiebronnen waren actievoerende vrouwen in de VS en de Maagdenhuisbezetting in Amsterdam.

Dolle Mina wist met grote publieksacties de aandacht van media en politiek te trekken. Vanaf begin 1970 hebben ze gedemonstreerd tegen het uitblijven van crèches, tegen het ontbreken van openbare toiletten voor vrouwen, ze bestormde kasteel Nijenrode, tot dan toe alleen toegankelijk voor mannelijke studenten. Binnen een paar weken had Dolle Mina duizenden aanhangers. Als orkaan trok de nieuwe actiegroep door Amsterdam en al heel snel door heel Nederland en later ook België. Dolle Mina kende geen lidmaatschap, wel vijfendertig afdelingen, werkgroepen en politieke scholingsgroepen.

De actiepunten van Dolle Mina zijn nog steeds actueel. Verworvenheden als gelijke lonen en kansen voor mannen en vrouwen, betere kinderopvang, seksuele vrijheid en een nieuwe rolverdeling tussen mannen en vrouwen zijn nog altijd onderwerp van maatschappelijk debat.

Vanaf de jaren zeventig wordt in Nederland door veel vrouwengroepen gezamenlijk 8 maart gevierd, ook – en steeds meer – door vrouwen met een migratieachtergrond. De bedoeling van de dag is gemeenschappelijke strijdpunten onder de aandacht te brengen. Dit gebeurt steeds rond een bepaald thema, zoals economische zelfstandigheid, armoede, vrouwen met een migratieachtergrond, of seksueel geweld. Na de tweede feministische golf verminderde de aandacht voor Internationale Vrouwendag. Sommige jonge vrouwen van nu zijn zelfs geheel onbekend met de 8 maartviering.”

2011: De Eerste Wereldvrouwenconferentie van basisvrouwen (Venezuela)

Vandaag beleeft de wereld een opleving van de strijd van arbeidsters en arbeiders tegen de kapitalistische uitbuiting. Landen komen in opstand tegen afhankelijkheid en neokolonialisme. Nadat in 2006 het plan werd opgevat om een Wereldvrouwenconferentie van basisvrouwen te houden, zijn er inmiddels drie succesvolle Wereldvrouwenconferenties georganiseerd. In 2011 in Venezuela en in 2016 in Nepal, in 2022 in Tunesië. Duizenden vrouwen uit meer dan 60 landen werken samen – niet partijgebonden, democratisch en financieel onafhankelijk. Dit brengt een enorm enthousiasme en grote verbondenheid te weeg om samen op te staan voor een wereld zonder uitbuiting en onderdrukking van vrouwen, zonder oorlog en armoede – en met een toekomst voor de jeugd. 

Bron: